Կայքն ունի լեզվական պատշաճ մակարդակ, թեև կան որոշ անճշտություններ։ Դրանք նկատելի են հատկապես «Երևանից դուրս» բաժնում։ Ցանկանում ենք խմբագրության ուշադրությունը հրավիրել այս հանգամանքի վրա։
Ստորև ներկայացնում ենք արձանագրված սխալների և անճշտությունների նմուշներ։
«Դրանք կյանքի են կոչվել ԱՄՆ Միջազգային Զարգացման Գործակալության ֆինանսավորմամբ ․․․․» («Վանաձորում նշվեց երիտասարդության միջազգային օրը», 12.08.2022):
Միջազգային կազմակերպությունների բաղադրյալ հատուկ անուններում մեծատառով է գրվում միայն առաջին բաղադրիչը։ Տվյալ դեպքում հարկավոր էր գրել՝ ԱՄՆ միջազգային զարգացման գործակալություն:
ԱՄՆ-ն չգրելու դեպքում մեծատառով պետք է գրել միջազգային բառը՝ Միջազգային զարգացման գործակալություն։
Քանի որ Երիտասարդության միջազգային օրը համարվում է տոն, ուստի ճիշտ է նրա առաջին բաղադրիչը նույնպես գրել մեծատառով։
«Ի դեպ շահագործումից հետո այստեղ ոչ մի վերանորոգման ու բարեկարգման աշխատանքներ չէր արվել» («Սուբվենցիոն ծրագրով ևս մի նորակառույց փողոց Գորիսում», 12․08․2022)։
Ի դեպ-ը հարկավոր էր տրոհել ստորակետով։
Կա նաև թվային անհամաձայնություն, ինչպես նաև շարադասական անհարթություն։
Պետք էր գրել․ «Ի դեպ, շահագործումից հետո այստեղ վերանորոգման ու բարեկարգման ոչ մի աշխատանք չէր արվել» (կամ առավել նախընտրելի տարբերակով․ «․․․․ վերանորոգման ու բարեկարգման աշխատանք չէր արվել»)։
«Այս գործով անցնող ամբաստանյալների 60-70 տոկոսը գնացել են պատերազմ ․․․․»։ (««Ի՞նչ հանցավոր համաձայնություն, երբ շատերն իրար ․․․․»․ Զինված խմբի գործով ամբաստանյալ», 18․08․2022):
Այստեղ նույնպես խախտված է թվային համաձայնությունը։
Հարկավոր էր գրել․ «Այս գործով անցնող ամբաստանյալների 60-70 տոկոսը գնացել է պատերազմ ․․․․»։
Զինված բառը պետք է լիներ փոքրատառով։
«Սա միակ փողոցը չի, որ նորոգվում է» (նույն տեղում):
«Է» օժանդակ բայը այլ խոսքի մասերի հետ ստորոգյալ կազմելիս ի-ի չի փոխվում։
Հարկավոր էր գրել․ «Սա միակ փողոցը չէ ․․․․»։
«․․․․ դրանք կազմակերպել էր «Գյումրու երիտասարդական նախաձեռնությունների կենտրոն» Հ/Կ-ն ….» («Ո՞վ է երիտասարդը ….», 12․02․2022), «․․․․ այսօր ՀՀ-ում ՌԴ դեսպանատան առաջ էին նաև «Հանրային վերահսկողություն» հ/կ-ի անդամները» (««Եթե այդքան անկարող են ….»․ Մհեր Կարագոզյան», 16․08․2022):
Հապավումները գրվում են առանց կոտորակային գծիկի, մեծատառերով։
Հարկավոր էր գրել ՀԿ։ (Ի դեպ, կայքում շատ դեպքերում այսպես էլ գրվում է)։ Ընդ որում՝ հատկացուցչի պաշտոնում կիրառվող այն տառային հապավումները, որոնց բաղադրիչ տառերն արտասանվում են առանձին-առանձին (բաղաձայններն ուղեկցվում են չգրվող ը-ով) գործածվում են առանց հոլովական վերջավորության։
Պետք էր գրել ՀԿ անդամները։
«․․․․ իր խոսքում աշխարհի փորձից բազում օրինակներ մեջբերեց ․․․․» («Ո՞վ է երիտասարդը ․․․․», 12․02․2022):
Ճիշտ կլիներ մեջբերել-ու փոխարեն գրել բերել բառը․ «․․․․ աշխարհի փորձից բազում օրինակներ բերեց ․․․․»։
«Տոնի շրջանակում անցկացվեց նաև «Էքսպո տոնավաճառ»՝ բացահայտելով տարբեր ուսումնական հաստատությունների կողմից կրթական և աշխատանքային հնարավորությունները» (նույն տեղում):
Տոնավաճառն անցկացվել չի կարող: Կողմից կապը գործածվել է անհարկի։
Կարելի էր գրել․ «Տոնի շրջանակում կազմակերպվեց նաև «Էքսպո տոնավաճառ», որի ընթացքում բացահայտվեցին տարբեր ուսումնական հաստատությունների կրթական և աշխատանքային հնարավորությունները»։
«Հիշեցնենք, որ «Գյումրու երիտասարդական նախաձեռնությունների կենտրոն» ՀԿ-ն երիտասարդների միջազգային օրը կազմակերպել էր ՄԱԿ-ի բնակչության հիմնադրամի ․․․․ ու Գյումրու տեխնոլոգիական կենտրոնի հետ համատեղ» (նույն տեղում):
Կա լեզվատրամաբանական անճշտություն․ տվյալ հասարակական կազմակերպությունն այլ գործընկերների հետ կազմակերպել էր ոչ թե Երիտասարդների միջազգային օրը, այլ այդ օրվա միջոցառումները։
«Վերջինս նշեց, որ ոչ միայն իրավասություն չունի նման տեղեկատվություն հրապարակելու, այլ առհասարակ տեղեկություն չունի ռազմակայանի մասին» («Ռուսական ռազմակայանի կառուցման մասին տեղեկություն չունեմ․ Սամվել Հովսեփյան», 12.08.2022)։
Հայերենում կան զուգադիր շաղկապներ, որոնցից է «ոչ միայն ․․․․ այլև» զույգը։
Հարկավոր էր գրել․ «Վերջինս նշեց, որ ոչ միայն իրավասություն չունի նման տեղեկություն հրապարակելու, այլև (կամ այլ նաև) ․․․․»։
Վերնագրում ուրիշի ուղղակի խոսքը պետք էր առնել չակերտների մեջ։ Նշենք, որ երբեմն այդպես էլ արվում է. դա ակնհայտ է նաև մեր մեջբերումներից։
«Նա հաստատեց, որ այդ մեքենան ամրացված է եղել Առափիի համայնքապետին» («Մի «Լեքսուս»-ի պատմություն ….», 11․08․2022):
Ճիշտ կլիներ գործածել ամրակցել բառը․ «Նա հաստատեց, որ այդ մեքենան ամրակցված է եղել Առափիի համայնքապետին»։
Վերնագրում նշված բառի հոլովական վերջավորությունը` ի-ն, հարկավոր էր գրել չակերտների ներսում։
«Օգոստոսի 14-ին Սուրմալու առևտրի կենտրոնում հրդեհ է բռնկվել, ապա պայթյուն, զոհերի թիվն այս պահին 16 է, այդ թվում՝ հղի կին և երեխա» (Բաբկեն Պիպոյան․ «Պետք է բարձր ռիսկայնության վայրերում ….», 16․08․2022):
Առևտրի կենտրոնի անունը հարկավոր էր առնել չակերտների մեջ, ինչպես այլ դեպքերում։
Ըստ գրվածի՝ պայթյունը նույնպես բռնկվել է։
Անհարթ է շարադրանքը։
Կարելի էր գրել, օրինակ, այսպես․ «Օգոստոսի 14-ին «Սուրմալու» առևտրի կենտրոնում հրդեհ է բռնկվել, ապա եղել է պայթյուն։ Զոհերի թիվն այս պահին 16 է։ Նրանց մեջ կան հղի կին և երեխա»։
«Պայթյունից րոպեներ առաջ նա խանութից դուրս է եկել, գտնվել է այն վայրում, որտեղից սկիզբ է առել պայթյունը» (««Սուրմալու» առևտրի կենտրոնի պայթյունից հրաշքով փրկվեց Գայանեն», 17․08․2022)։
Դարձյալ ճիշտ չէ ձևակերպումը։
Պետք էր գրել, օրինակ․ «Պայթյունից րոպեներ առաջ նա խանութից դուրս է եկել, գտնվել է այն վայրում, որտեղ եղել է պայթյունը»:
«Հրաշքով ծխի, կրակի բոցից մի կերպ դուրս է եկել» (նույն տեղում):
Ճշտենք՝ առանց մեկնաբանության․ «Հրաշքով ծխի, կրակի միջով մի կերպ դուրս է եկել» (կամ` «Հրաշքով ծխից, բոցից մի կերպ դուրս է եկել»):
«Նա նշեց, որ պատերազմի դաշտում կորցրեցինք ….» (««Մենք չունենք հող թշնամուն տալու ․․․․». Տիգրան Արզաքանցյանն ընտրվեց ․․․․», 20․08․2022)։
Պետք է լիներ՝ կորցրինք։
Պատճառական բայերի խոնարհման մասին Լեզվի կոմիտեն ունի հրապարակում[1], որն առաջարկում ենք ընթերցել։
«․․․․ գործարար Գարիկ Ղազարյանը, մարզի համայնքների ղեկավարներ ու այլոք մեկիկ-մեկիկ ծաղիկներ խոնարհեցին ․․․․» («Քաջարանի օրվան նվիրված միջոցառումները ․․․․», 21․08․2022)։
Այլոք բառաձև չի եղել և չկա։ Սխալ է կարծելը, թե դա գրաբարյան ձև է։
Ճիշտ է այլք-ը։
Ի դեպ, ճիշտ կլինի չչարաշահել վերջերս տարածված «ծաղիկներ խոնարհել» արտահայտությունը և գործածել նաև «ծաղիկներ դնել»-ը։
«Օրվա այլ միջոցառումների մասին կներկայացնենք առաջիկայում» (նույն տեղում)։
Որևէ բանի մասին չեն ներկայացնում։
Կարելի էր շարադրել, օրինակ, այսպես․ «Օրվա այլ միջոցառումների մասին կգրենք առաջիկայում»։
«․․․․ վերջին վայրկյաններին կորցրեց զգոնությունը և չորս միավորանոց հնարք բաց թողեց, ինչն էլ մարտի ելքը վճռեց մրցակցի օգտին» («Սուրեն Աղաջանյանը վերջին վայրկյաններին ձեռքից բաց թողեց ոսկին», 21․08․2022):
Այստեղ նույնպես կա ձևակերպման անճշտություն։
Ճիշտ կլիներ գրել, օրինակ․ «․․․․ վերջին վայրկյաններին կորցրեց զգոնությունը և թույլ տվեց, որ մրցակիցը կիրառի չորս միավորանոց հնարք, ինչն էլ մարտի ելքը վճռեց նրա օգտին»։
«․․․․ համառության շնորհիվ մեր մարզիչը հասել է այն բանին, որպեսզի այդ դրվագի տեսագրությունը տեղում վերանայվի, ինչից հետո փոխվել է որոշումը ․․․․» («Արմեն Բաբալարյանի պրոֆեսիոնալիզմի և համառության շնորհիվ ․․․․», 20․08․2022):
Որ և որպեսզի շաղկապների առանձնահատկությունների մասին նույնպես Լեզվի կոմիտեն հրապարակել է պարզաբանում (հորդորակ[2]), որը ևս ներկայացնում ենք կայքի աշխատակիցների ուշադրությանը։
«…. այդ ընկերությունը երթուղին սպասարկելու մրցույթը հաղթել է դեռ նախորդ տարվա դեկտեմբերին» («Հրազդան-Երևան կանոնավոր երթուղի չկա.․․․», 24.08.2022):
Հաղթում են ոչ թե մրցույթը, այլ մրցույթում և, բնականաբար, պետք էր գրել․ «…. այդ ընկերությունը երթուղին սպասարկելու մրցույթում հաղթել է դեռ նախորդ տարվա դեկտեմբերին»։
«Բողոքի ցույցի կազմակերպիչները մտադիր էին նաև Երևանի կենտրոնական փողոցներով քայլերթ իրականացնել դեպի ՀՀ-ում Ռուսաստանի դեսպանատուն» («Ռուսաստանի քաղաքացիները բողոքի ցույց արեցին ․․․․», 24․08․2022):
Քայլերթն իրականացվող բան չէ․ իրականացնել բառի գործածությունը չպետք է չարաշահել։
Բացի այս՝ ճիշտ կլինի, եթե կողք կողքի գրվող պետությունների անունները գրվեն միանման՝ կա՛մ երկուսն էլ ամբողջությամբ, կա՛մ երկուսն էլ հապավված։
Նախադասությունը կարելի էր կազմել, օրինակ, այսպես․ «Բողոքի ցույցի կազմակերպիչները մտադիր էին նաև կազմակերպել քայլերթ և Երևանի կենտրոնական փողոցներով շարժվել դեպի Հայաստանում Ռուսաստանի դեսպանատուն»։
«Մեր դիտարկմանը, բոլոր այն դրվագներին, որոնք իրավապահները ներկայացրին՝ Առինջի կամրջի տակ, Առինջ գյուղ: Ի պատասխան փաստաբանը շարունակեց .․․․» («Սևակ Ծառուկյանը խնջույքից է վերադառնալիս եղել ․․․․», 25․08․2022):
Այն տպավորությունն է, որ հեղինակն արել է նշումներ՝ ասելիքը հետագայում շարադրելու համար, բայց այդպես էլ թողել է։
Լեզվական վերահսկողության բաժնի գլխավոր մասնագետ՝
Գուրգեն Միքայելյան
[1] // Լեզվիկոմիտե․հայ
[2] // Լեզվիկոմիտե․հայ